Το Πείραμα Υπακοής "The Milgram Experiment" (Βίντεο)

Το πείραμα Υπακοής του Milgram (The Milgram Experiment) ήταν μια σειρά πειραμάτων κοινωνικής ψυχολογίας που διενεργήθηκαν από τον ψυχολόγο του Πανεπιστημίου του Γιέηλ (Yale), Stanley Milgram.
Μετρήθηκε η προθυμία των συμμετεχόντων στο να υπακούν ένα πρόσωπο (επιστήμονα) που συμβολίζει εξουσία και αυθεντία, όταν αυτός τους ζητούσε να κάνουν πράγματα που αντιτίθενται στην συνείδησή τους.
Ο Stanley Milgram, διερεύνησε τη πιθανή βίαιη συμπεριφορά των ανθρώπων, ως αποτέλεσμα συμμόρφωσης στην εξουσία. Τα πειράματα ξεκίνησαν τον Ιούλιο του 1961, τρεις μήνες μετά την έναρξη της δίκης του ναζιστή εγκληματία πολέμου Adolf Eichman για το Ολοκαύτωμα. Εμπνευσμένος από την προσηνή προσωπικότητα του Eichman, ο οποίος υπό άλλες συνθήκες ενδεχομένως να μην έβλαπτε ποτέ κανέναν, ο Milgram αποφάσισε να ελέγξει πειραματικά κατά πόσον οι εντολές από μια πηγή εξουσίας μπορούν να ενεργοποιήσουν μια άναυλη συμπεριφορά σε, κατά τα άλλα, ειρηνικά άτομα. Τα αποτελέσματα του πειράματός του γνώρισαν μεγάλη δημοσιότητα και πυροδότησαν μια πληθώρα συζητήσεων στην επιστημονική κοινότητα.

Η ομάδα του καθηγητή Milgram προσέλαβε, τυχαίους άνδρες για να συμμετέχουν στο πείραμα, μέσω μιας αγγελίας στις εφημερίδες. Οι συμμετέχοντες πληροφορούνταν ψευδώς οτι θα διερευνούσαν τις επιπτώσεις της τιμωρίας στη μάθηση. Στο πείραμα συμμετείχαν δύο άτομα κάθε φορά, τα οποία αναλάμβαναν, μετά από κλήρωση, το ρόλο του δασκάλου ή του μαθητή. Στην ουσία όμως, η κλήρωση δε γινόταν ποτέ, καθώς οι συμμετέχοντες επιλεγόταν κάθε φορά για το ρόλο του δασκάλου, ενώ το ρόλο του μαθητή, έπαιζε ένας επαγγελματίας ηθοποιός. Ο ρόλος του μαθητή ήταν να απομνημονεύει μια σειρά από ζεύγη λέξεων, ενώ του δασκάλου να τον "τιμωρεί" για κάθε φορά που έκανε λάθος, υποβάλλοντάς τον σε ηλεκτροσόκ.

Η διαδικασία είχε ως εξής: ο ερευνητής έδενε τον ηθοποιό-συνεργό σε ένα κάθισμα, αλείφοντας τα χέρια του με μια κρέμα για την αποτροπή εγκαυμάτων, και του τοποθετούσε τα ηλεκτρόδια. Ο "δάσκαλος", δήθεν κατά λάθος, άκουγε το "μαθητή" να παραπονιέται οτι έχει ένα μικρό πρόβλημα με την καρδιά του. Στη συνέχεια, ο δάσκαλος μεταφερόταν στη διπλανή αίθουσα, όπου του παρουσιαζόταν η γεννήτρια των ηλεκτροσόκ. Η οδηγίες που λάμβανε από τον ερευνητή ήταν να διοχετεύει προοδευτικά ισχυρότερα σοκ για κάθε λάθος του μαθητή, ξεκινώντας από τα 15V και φτάνοντας μέχρι τα 450V! Πάνω από κάθε ένδειξη της τάσης αναγραφόταν ένας χαρακτηρισμός: "ελαφρύ σοκ" -15V, φτάνοντας διαδοχικά σε σοκ "εκτεταμένης έντασης" στα 315V, με την ένδειξη "κίνδυνος! πάρα πολύ ισχυρό σοκ" στα 375V, ενώ στα 450V υπήρχε το απαγορευτικό "ΧΧΧ".
Αφού ο συμμετέχων-δάσκαλος δεχόταν ένα δοκιμαστικό σοκ, για να διαπιστώσει οτι η γεννήτρια πράγματι λειτουργεί, ξεκινούσε η διαδικασία, κατά την οποία ο δάσκαλος διάβαζε τα ζεύγη λέξεων στο μαθητή και στη συνέχεια του έδινε τη μία λέξη, ζητώντας του το ζευγάρι της. Ο μαθητής είχε να επιλέξει μεταξύ τεσσάρων πιθανών απαντήσεων, ενώ σε κάθε περίπτωση λάθους ο δάσκαλος έπρεπε να του προκαλέσει ηλεκτροσόκ, ξεκινώντας από τα 15V. Ο ηθοποιός που ενσάρκωνε το ρόλο του μαθητή δεν δεχόταν κανένα ηλεκτροσόκ, οι αντιδράσεις του όμως ήταν αληθοφανείς, καθώς από ένα σημείο και μετά χτυπιόταν στον τοίχο και ούρλιαζε, διαμαρτυρόμενος για την καρδιά του, ενώ σε ακόμα πιο προχωρημένη φάση σιγούσε εντελώς, αφήνοντας να εννοηθεί οτι λιποθύμησε ή πέθανε...

Οι περισσότεροι συμμετέχοντες σε κάποιο σημείο της διαδικασίας εξέφραζαν τις αμφιβολίες τους ή την επιθυμία τους να διακόψουν. Ο ερευνητής, που σαν "επιστήμονας" αναντίρρητα αντιπροσώπευε μια πηγή κύρους και εξουσίας, τους έδινε τότε τις εξής οδηγίες, με την ακόλουθη σειρά:

1.Παρακαλώ συνεχίστε
2.Το πείραμα απαιτεί να συνεχίσετε
3.Είναι απολύτως σημαντικό να συνεχίσετε
4.Δεν έχετε άλλη επιλογή, πρέπει να συνεχίσετε

Αν ο συμμετέχων επιθυμούσε ακόμα να διακόψει μετά από τις τέσσερις διαδοχικές οδηγίες, το πείραμα σταματούσε. Στην αντίθετη περίπτωση, ο τερματισμός της διαδικασίας γινόταν μόνο αφού ο "δάσκαλος" είχε διοχετεύσει τρεις φορές το μέγιστο σοκ των 450V στο μαθητή.

Πριν από τη διεξαγωγή του πειράματος, ο Milgram είχε ζητήσει από 110 ειδικούς να προβλέψουν το σημείο που θα μπορούσε να φτάσει ένας "φυσιολογικός" άνθρωπος. Οι προβλέψεις των ειδικών ήταν ιδιαίτερα αισιόδοξες, καθώς πίστευαν οτι μόνο το 10% των συμμετεχόντων θα ξεπερνούσε τα 180V και οτι κανένας δεν θα έφτανε μέχρι το τέλος. Στην πραγματικότητα, σχεδόν όλοι οι συμμετέχοντες ξεπέρασαν τα 180V, ενώ το 62,5% έφτασε μέχρι το τέλος, κάνοντας ισχυρά ηλεκτροσόκ 450V σε έναν άγνωστο, που μάλιστα είχε δηλώσει πως είχε πρόβλημα με την καρδιά του! Τα αποτελέσματα της έρευνας ήταν απροσδόκητα ακόμα και για τους ίδιους τους διοργανωτές της και αποτέλεσαν πηγή προβληματισμού για πολλούς επιστήμονες του χώρου. Το συγκεκριμένο πείραμα έδειξε το σημαντικό ρόλο που παίζουν οι πηγές κύρους και εξουσίας στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς και το σημείο στο οποίο μπορούν να φτάσουν απλοί άνθρωποι, απλά "υπακούοντας εντολές". Το άτομο που βρίσκεται σε μια τέτοια κατάσταση βλέπει τον εαυτό του ως "όργανο" μιας εξωτερικής εξουσίας, στην οποία μεταθέτει τις ευθύνες του.
Ο ίδιος ο Milgram έγραψε μεταξύ άλλων στο άρθρο του "Οι κίνδυνοι της υπακοής", το 1974:

"Συνηθισμένοι άνθρωποι, κάνοντας απλά τη δουλειά τους, χωρίς να έχουν επιδείξει εχθρότητα στο παρελθόν, μπορούν να γίνουν όργανα μιας φρικτής καταστροφικής διαδικασίας. Επιπλέον, ακόμα και όταν τα αποτελέσματα του έργου τους γίνονται οφθαλμοφανή, και τους ζητείται να συνεχίσουν ενέργειες ασύμβατες με τα πλέον θεμελιώδη επίπεδα ηθικής, σχετικά λίγοι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να αντισταθούν στην εξουσία."

Το πείραμα καλούνταν να απαντήσει στο ερώτημα: "Ο Eichmann και οι συνεργοί του, είχαν κοινό επιδιώξεις τουλάχιστον ως αναφορά το σκοπό του Ολοκαυτώματος;".
Τα πειράματα του Milgram, έδειξαν ότι είναι δυνατόν κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες, να χειραγωγούνται εκατομμύρια άνθρωποι απλά αν ακολουθούν τις εντολές τους, ακόμα κι αν αυτές παραβιάζουν τις βαθύτερες ηθικές αρχές τους.

 
Με λίγα λόγια το πείραμα αυτό απέδειξε πως με τα κατάλληλα μέσα και την κατάλληλη στρατηγική είναι εφικτή σε κάθε κλίμακα η ελεγχόμενη καθυπόταξη συνειδήσεων.

Δεν υπάρχουν σχόλια :